ภาพประกอบ แด่การผลัดทิ้งซึ่งหญิงชาย แด่ความลื่นไหลที่ผลิบาน สนพ.ซอย
เมื่อวานไปทำหนังสือเดินทางที่เซ็นทรัลโคราช
หลังจากที่จองคิวออนไลน์ล่วงหน้าแค่ 1 วัน
พอเดินทางมาถึง ก็พบว่าภายในสำนักงานมันโล่งมาก มีคนมาทำก่อนหน้าเราแค่ 1 คน
.
เราเดินไปแจ้งว่าเราจองคิวออนไลน์ไว้ 16.00-16.30 น.
เจ้าหน้าที่ตรงหน้าเคาท์เตอร์ขอเอกสารและถามว่าจะเอาแบบ 5 ปี หรือ 10 ปี เราบอกว่าขอทำ 10 ปีไปเลยดีกว่า ซึ่งก็ไม่ต้องมาทำบ่อย ๆ และประหยัดเงินกว่าด้วย 500 บาท
.
เราก็ยื่นเอกสารเสร็จ ไปวัดส่วนสูงต่อ
ตอนนั้นแหละเจ้าหน้าที่คนนึงก็ถามว่า
“คนที่โกนหัวในบัตรประชาชน กับหลักฐานอื่น ๆ ใช่คนเดียวกันมั้ย?”
เราตอบ “ใช่ค่ะ”
(ก็ทำใจมาระดับนึง เมื่อต้องทำเอกสารที่แสดงอัตลักษณ์ เราพอรู้ว่าคนที่ถามคิดอะไรอยู่)
แต่แล้วเค้าก็พูดขึ้นมาเสริมว่า
“คิดว่าไปบวชมานะ”
เราไม่โอเคเลย มันมาถึงจุดที่เราถูกโดนคำถามที่มันรุกล้ำพื้นที่ส่วนตัว นึกในใจว่า ...แล้วไง ไม่ยุ่งเรื่องหัวคนอื่นสิค้าบบบ แต่ก็เลือกที่สวนกลับอย่างอื่น
เรายิ้ม แล้วก็พูดไปว่า
“เราว่าแต่ละคนตัดผมได้หลายทรงค่ะ ชอบก็เลยทำทรงนั้น (ชี้มือเทียบกับอีกภาพ) ทรงนี้ ก็ผมของเราเนอะ มันเป็นสิทธิของเราเลยค่ะ”
เจ้าหน้าที่คนนั้นเงียบไปตัดบทและรีบต้อนไปเข้าคอกทำพาสปอร์ต
.
เจ้าหน้าที่ที่คอก บอกให้เราให้นั่งลง แบบเป็นกันเอง
เรารีบถามเรื่องจิวที่จมูกว่า
“ต้องถอดจิวตรงจมูกมั้ย”
อย่างทำบัตรประชาชนเราก็ไม่ถอดออกนะ แต่ก็ถามไว้ก่อน เพราะไม่อยากถอดออก เลือดมันจะไหลถ้ามันไปเกี่ยวเนื้ออ่อน ๆ ในรูจมูก และเท่าที่อ่านข้อมูลมามันก็ไม่ต้องเอาออก
เจ้าหน้าที่กระตือรือร้นมาก อาจจะเพราะเราเป็นคนเดียวที่ยังเหลือในสำนักงาน เจ้าหน้าที่บอก
“เดี๋ยวไปถามพี่เค้าก่อนนะคะ”
.
จากข้อมูลการทำพาสปอร์ตใครมีจิวหรือเจาะหู เจาะส่วนตรงไหน เราไม่จำเป็นต้องถอดออกนะคะ เราใส่ได้ตามที่เราเลือกเลยค่ะ ตราบเท่าที่เครื่องประดับพวกนั้นไม่บดบังอัตลักษณ์ของเรา ตั้งแต่ตำแหน่งอกถึงหัว
.
เจ้าหน้าที่ในคอกหายไปสักพัก เพื่อไปตามเจ้าหน้าที่คนที่ดูอายุมากกว่า คนนี้เข้ามาถึงก็ทำเสียงเข้มมากออกแนวขู่ ๆ
“คือคุณจองเข้ามา ไม่ได้ถือเอกสารบางตัวอย่างคนวอล์คอิน คุณต้องกรอกเอกสารรับรองนะ ว่าคุณใส่จิวที่จมูกในกรณีที่ภาพมันมองไม่ชัด”
เราตอบ “ได้ค่ะ ไม่มีปัญหา”
เจ้าหน้าที่คนนี้เสียงเข้มมาก ยืนจ้องมาที่เราแบบไม่ค่อยเป็นมิตร เรารู้แหละว่าเค้าดูถูก พฤติกรรมแบบนี้ที่เราเจอมาตลอดเวลาที่มีคนเห็นทรงผม รอยสัก รอยเจาะจมูก การแต่งกาย
“กรอกตามนี้เลย ข้าพเจ้าขอรับรองว่า ใส่จิวที่จมูก และปรากฏอยู่ในภาพถ่าย พีพี”
เค้าใช้คำศัพท์ภาษาอังกฤษทับศัพท์แบบย่อด้วย นี่ถ้าเราไม่ใช้ล่ะ มันจะทำให้เอกสารยุ่งยากมั้ย ชาวบ้านที่ไม่เข้าใจ คงเดาไม่ถูก
.
เราพูดขึ้นตอนเขียนด้วยตัวเองแบบที่คิดพิจารณาว่า มันคงต้องเป็นข้อมูลที่เราระบุด้วยตัวเองได้เพื่อไม่ให้เกิดความเสียหายในอนาคต
“ข้าพเจ้าขอรับรองว่า ข้าพเจ้าใส่เครื่องประดับบริเวณจมูก และปรากฏอยู่ในภาพถ่ายภายประกอบภายในหนังสือเดินทาง ขอลงชื่ออย่างเดียว ไม่ระบุคำนำหน้าเพศนะ” เ
ราทำอารยะขัดขืนเรื่องคำนำหน้าเพศมาเสมอในระยะ 2 ปีที่ผ่านมา ในเอกสารแทบทุกอย่างรวมทั้งเอามาเป็นนโยบายของหิ่งห้อยน้อยด้วย
เจ้าหน้าที่เสียงเข้มยืนจ้องเราเหมือนจะไม่พอใจ
เจ้าหน้าที่ในคอกพูด “ได้ค่ะพี่ แบบนี้ชัดเจนเลยค่ะ”
.
เราบ่นกับเจ้าหน้าที่ในคอกเมื่อเจ้าหน้าที่คนนั้นจากไป
“ เรารู้สึกว่าถ้าเราผมยาว เราจะไม่โดนปฏิบัติแบบนี้ เราคิดว่า เรามาทำพาสปอร์ตนะ เราจ่ายเงินค่าบริการครบถ้วนทุกอย่างเลยตามระเบียบ ทำไมเจ้าหน้าที่ต้องทำแบบนี้คนที่มาใช้บริการ”
เจ้าหน้าที่ในคอกพูดขึ้นมา
“ใช่ค่ะ พี่มีสิทธิที่จะพูดด้วยว่าเราต้องการได้รับบริการแบบไหน พี่เป็นคนมาขอรับบริการและจ่ายเงิน”
(ดีใจมาก น้ำตาจิไหล เจ้าหน้าที่คนนี้ทำให้เราไม่รู้สึกแย่เลย)
.
ตลอดการบริการเจ้าหน้าที่ในคอกเป็นเพียงคนเดียวที่ให้บริการอย่างดี ตั้งใจอธิบายหมด เช่น ข้อมูลที่เก็บเช่นลายนิ้วมือ ภาพม่านตา เอาไปทำอะไร เรานึกชื่นชมเค้ามาก ๆ
.
เจ้าหน้าที่คนนี้เป็นเพียงคนเดียวที่ไม่แสดงพฤติกรรมเลือกปฏิบัติ ดูถูก หรือกดขี่เรา
.
ก่อนออกจากคอกหลังจากที่ได้คุยกันไปพักนึงแล้วเรื่องสิทธิและการเลือกปฏิบัติเจ้าหน้าที่ก็พูดว่า
“พี่คะ หนูเคยฝึกงานเรื่องสิทธิค่ะ หนูไปฝึกที่หลักสี่ที่สำนักงานเลย หนูว่ามันจำเป็นมาก ๆอย่างที่พี่พูด”
เรารู้สึกดีมากที่อย่างน้อย ก็มีคนที่เข้าใจในสิ่งที่เราอยากจะสื่อสาร
.
จริง ๆ นะ เราว่าถ้าทุกคนรู้เรื่องสิทธิขั้นพื้นฐานเราจะไม่ไปทำให้ใครเจ็บปวด หรือรู้สึกด้อยกว่าใคร โดยเฉพาะเจ้าหน้าที่ในระบบหรือคนที่ทำงานด้านบริการ มันจำเป็นอย่างมากที่จะต้องทำความเข้าใจเรื่องนโยบายที่เกี่ยวข้องกับ Gender หรืออำนาจ
.
ในที่สุดเราก็ได้ทำพาสปอร์ต 10 ปี เป็นครั้งแรก ที่โคราช ไม่ต้องกังวลว่าจะต้องเดินทางไปทำที่กรุงเทพฯ และแน่นอนว่าเรื่องเจนเดอร์พวกนี้ เราจะพูดมันทุกครั้งที่เราทำได้ เราจะไม่ยอมเลย เราคิดถึงคนที่ทำงานหลากหลายรูปแบบ หรือคนที่ต้อง ไปขายแรงไกลบ้านที่ทำเพราะเศรษฐกิจ ซึ่งบางทีเค้าไม่ได้สามารถเข้าถึงข้อมูลบางอย่างหรือถูกกดขี่จนทำให้เค้ากลัว หรือด้อยค่า มันเป็นเรื่องจริงที่ว่า ถ้าคนแต่งตัวดีตรงตามเพศ หน้าตาดี หุ่นดี ผิวขาว มีเงิน มีการศึกษา เค้าจะไม่โดนทำแบบนี้ ซึ่งมันโคตรเกี่ยว
