ครั้งแรกที่ฉันรู้จักคำว่า "เฟมินิสต์" คงไม่พ้นโดยผ่านตาจากหนังสือการ์ตูนเรื่อง ชมรมนักสืบแคลมป์** ของกลุ่มนักวาดหญิงล้วนชื่อดังชาวญี่ปุ่น CLAMP
ตัวเอกเด็กหนุ่มกลุ่ม 3 คน ผู้หล่อเหลา ฉลาดเฉลียว และมั่งคั่ง เรียกขานตนเองว่า "เฟมินิสต์" จะคอยช่วยเหลือหญิงสาวผู้ประสบปัญหาหนักอก ซับน้ำตาพร้อมคำพูดพิมพ์ใจอย่าง “พวกเราคือมิตรของสตรี” และยื่นมือโอบอุ้มพวกเธอให้รอดพ้นจากทุกข์ภัยอันตรายสุดแฟนตาซี
แน่นอน คำจำกัดความดังกล่าวไม่ได้ถูกต้องตามตำราใดภายใต้แนวคิด เฟมินิสต์ แม้แต่ภายหลังการเติบโตแตกสาขาของสำนักคิดอย่างหลากหลาย (มีผู้เสนอว่าการกระทำของเหล่าตัวละครหลักตรงกับแนวคิด chivalry มากกว่า***) หากจะแก้ต่างว่าหนังสือการ์ตูนเล่มดังกล่าวถูกตีพิมพ์ตั้งแต่ ค.ศ. 1992 ก็อาจมีทั้งผู้ที่ยอมรับได้หรือยังคงกังขา
กระนั้นก็ตาม ศัพท์แสงแปลกตาคำว่า เฟมินิสต์ ที่ปรากฎในเรื่องดูน่าประทับใจสำหรับผู้อ่านชั้นประถมศึกษา บางทีความสนใจใคร่รู้ในแนวคิด "เฟมินิสต์" ของฉันคงจะเริ่มมาจากหน้ากระดาษแผ่นบางสีนวลอวลกลิ่นหมึกพิมพ์แผ่นนั้นเอง
III
ห อ ม
ตัวอักษรสามตัวสลับสับหว่างเรียงติดกันเป็นพรืดยาวไหลผ่านหน้าจอของฉันไป
หอม หอม หอม หอม หอม หอม หอม หอม หอม หอม หอม หอม หอม หอม หอม หอม หอม หอม หอม หอม หอม หอม หอม หอม หอม หอม หอม หอม หอม หอม หอม หอม หอม หอม หอม หอม หอม หอม หอม หอม หอม หอม หอม หอม หอม หอม หอม หอม หอม หอม หอม หอม หอม หอม หอม หอม หอม หอม หอม หอม หอม หอม หอม หอม หอม หอม หอม หอม หอม หอม หอม หอม หอม หอม หอม หอม หอม หอม หอม หอม หอม หอม หอม หอม หอม หอม หอม หอม หอม หอม หอม หอม หอม หอม หอม หอม หอม หอม หอม หอม หอม หอม หอม หอม หอม หอม หอม หอม หอม หอม หอม หอม หอม หอม หอม หอม หอม หอม หอม หอม หอม หอม หอม หอม หอม หอม หอม หอม หอม หอม หอม หอม หอม หอม หอม หอม หอม หอม หอม หอม หอม หอม หอม หอม หอม หอม หอม หอม หอม หอม หอม หอม หอม หอม หอม หอม หอม หอม หอม หอม หอม หอม หอม หอม หอม หอม หอม หอม หอม หอม หอม หอม หอม หอม หอม หอม หอม หอม หอม หอม หอม หอม หอม หอม หอม หอม หอม หอม หอม หอม หอม หอม หอม หอม หอม หอม หอม หอม หอม หอม หอม หอม หอม หอม หอม หอม หอม หอม หอม หอม หอม หอม หอม หอม หอม หอม หอม หอม หอม หอม หอม หอม หอม หอม หอม หอม หอม หอม หอม หอม หอม หอม หอม หอม หอม หอม หอม หอม หอม หอม หอม หอม หอม หอม หอม หอม หอม หอม หอม หอม หอม หอม หอม หอม หอม หอม หอม หอม หอม หอม หอม หอม หอม หอม หอม หอม หอม หอม หอม หอม หอม หอม หอม หอม หอม หอม
บางครั้งก็มาแบบเดี่ยวๆ แต่ตัวเป้งๆ บนพื้นหลังสีสันสดใส ตามที่ฟีเจอร์ของแพลตฟอร์มสื่อโซเชียลจะอำนวย
ห อ ม
แม้ไม่ตั้งใจจดจ้อง แต่ตัวอักษรสีน้ำเงินเน้นหนาที่พลิ้วผ่านในปรายตาเดียวล้วนเป็นชื่อบุคคลที่ฉันคุ้นตา บ้างเคารพนับถือ บ้างไว้เนื้อเชื่อใจ บ้างรู้จักมักคุ้น บ้างเติบโตเคียงไหล่กันมา ไอค่อนสีเหลืองอ้าปากกว้างดวงตาหรี่เล็กแสดงท่าทางขบขันอย่างเสมอภาคโดยไม่เคยแยแสต่อบริบทใดๆ ประทับไว้ใต้ข้อความและรูปภาพเหล่านั้น คร้านจะใส่ใจตัวเลขด้านข้างที่เพิ่มสูงขึ้นชั่วพริบตา
โกรธ? โมโห? เป็นฟืนเป็นไฟ? หัวฟัดหัวเหวี่ยง? หลายคนอาจต้องการให้ผู้อ่านรู้สึกเช่นนั้น และบางคนอาจไม่ได้แม้แต่ใส่ใจผลลัพธ์ใดๆ ที่จะเกิดตามมาจากสิ่งที่ตนกระทำ
หากจะหาสิ่งที่ใกล้เคียงกับความรู้สึกของฉันขณะนั้น คงจะใกล้เคียง ความผิดหวัง มากกว่า แต่ถ้าผิดหวังแล้ว สิ่งใดหรือที่ฉัน คาดหวัง ไว้ตั้งแต่แรก?
I
หลังจากขึ้นชั้นมัธยม ฉันเริ่มก้าวเข้าสู่แวดวงของ การ์ตูน อนิเมะ และเกมของญี่ปุ่น อย่างจริงจัง
กาลก่อนคลื่นสื่อโซเชียลจะเริ่มบทบาทในอีกโพ้นทะเล ขณะนั้นสังคมของเหล่าผู้นิยมชมชอบ วัฒนธรรมย่อย ซึ่งยังไม่ใช่สื่อที่เข้าถึงได้ผ่านช่องทางกระแสหลัก ถูกอาบทาด้วยบรรยากาศต้อนรับคนทุกเพศทุกวัยที่มีความสนใจเดียวกัน บ้างในรูปแบบของ เว็บบอร์ด หรือ ห้องสนทนา บนโลกออนไลน์ บ้างในรูปแบบ กลุ่มกิจกรรม บนโลกออฟไลน์
โอตาคุ บางครั้งพวกเขาอาจถูกเรียกขานด้วยคำนี้
อย่างไรก็ตาม ผู้ที่มีความสนใจใน วัฒนธรรมย่อย ดังกล่าวมักถูกมองเป็นกลุ่ม คนชายขอบ จากสังคมภายนอกที่อยู่ในกรอบอนุรักษ์นิยมและชาตินิยม งานอดิเรกและศิลปะแขนงที่เกี่ยวข้องจึงได้รับการยอมรับและนิยมชมชอบในวงจำกัดเท่านั้น
สำหรับนักเรียนมัธยมวัยค้นหาตัวเอง การจะพูดคุยแลกเปลี่ยนในสิ่งที่ตนสนใจ ในหัวข้อซึ่งหาคนคุยด้วยยากในหมู่คนใกล้ตัว กลับสามารถทำได้อย่างสะดวกกว่ากับคนไกลตัว ทั้งเพื่อนวัยเดียวกัน หรือผู้ใหญ่วัยทำงาน ไม่ว่าจากทั่วประเทศหรือทั่วโลก ช่างชวนให้ตื่นตาตื่นใจ และอดไม่ได้ที่จะเงยหน้ามองเหล่ารุ่นพี่ผู้มีชื่อเสียงอยู่ก่อนในวงการด้วยความชื่นชม
หากมีความสามารถพิเศษที่เกี่ยวข้องอย่างการวาดรูปและลงสี การแต่ง โดจิน หรือหนังสือการ์ตูนทำมือ การเขียน ฟิค หรือนิยาย การร้องเพลงและพากย์เสียง การคอสเพลย์ หรือการแต่งตัวตามตัวละครในการ์ตูน ด้วยสิ่งทั้งหลายทั้งมวลนี้ การได้รับการยอมรับอย่างอบอุ่นจากกลุ่มสังคมดังกล่าวก็ไม่ใช่เรื่องที่เกินใฝ่ฝัน
อายุยังน้อย ไม่ค่อยประสา และระรัวใจไปกับสังคมใหม่ ฉันไม่ลังเลที่จะแสดงทักษะความสามารถของตัวเอง ปฏิสัมพันธ์กับทุกคนอย่างเป็นมิตรและสนิทสนม เพื่อความรู้สึกเสมือนส่วนหนึ่งของกลุ่ม เพื่อรู้จักเพื่อนใหม่ที่เข้าใจในสิ่งที่ชื่นชอบ และหากไม่ได้มองไกลเกินไป เพื่อแผ้วถางเส้นทางสายอาชีพในอนาคต
กระทั่งถึงวันหนึ่ง ที่ฉันไม่สามารถเดินทางไปกลับสถาบันศึกษาที่ร่ำเรียนอยู่เพียงลำพังตามปกติได้อย่างสบายใจอีกต่อไป ยกเว้นแต่จะขอร้องให้เพื่อนที่ไว้เนื้อเชื่อใจยอมร่วมทางไปด้วย ในตอนที่ฉันเริ่มเข้าใจการถูก คุกคาม คือภายหลังจากที่ฉันเริ่มเข้าร่วมกิจกรรม "คอสเพลย์" ได้ไม่นาน
II
เทคโนโลยีเพิ่มพูนความสะดวกสบายในทุกแง่มุมชีวิต เหล่าดิจิทัล เนทีฟ เติบโตพร้อมหน้าจอสัมผัส ปากกาสไตลัสในมือ และ สื่อโซเชียล ห่างเพียงปลายนิ้ว เอื้ออำนวยให้ค้นพบตัวเองและสิ่งที่ตนสนใจรวดเร็วขึ้นตามไปด้วย จึงไม่แปลกที่คนมีชื่อเสียงหน้าใหม่ในวงการจะมีอายุน้อยลงทุกที
ไฟฉายจากสื่อโซเชียล และหลากแพลตฟอร์ม ถูกจุดฉายขึ้นได้ด้วยตนเอง ด้วยความเชี่ยวชาญในการใช้สื่อเสมือนสัญชาตญาณที่ติดตัวมาโดยกำเนิด ส่องสว่างคุณสมบัติและความสามารถของตนให้เจิดจรัสได้โดยไม่ต้องรอให้ใครสังเกตเห็น สื่อทางเลือกอย่าง การ์ตูน อนิเมะ และเกมของญี่ปุ่น เข้าถึงได้ผ่านหลากหลายแพลตฟอร์มสำเร็จรูป ไม่ต้องขวนขวายเฟ้นหาในภพภูมิอินเทอร์เว็บดังเช่นอดีต อีกทั้งวิชาชีพนักสร้างสรรค์สื่อดังกล่าวยังได้รับความนิยมอย่างมาก จนหลายสถาบันการศึกษาเปิดหลักสูตรการเรียนการสอนโดยเฉพาะตั้งแต่ระดับมัธยมศึกษาเป็นต้นไป
เช่นเดียวกัน ก้าวกระโดดของเทคโนโลยีได้ผันแปรเป็นเครื่องมือที่ช่วยให้ การล่วงละเมิด และ คุกคาม เกิดขึ้นอย่าง ง่ายดาย และ แนบเนียน มากยิ่งขึ้น
การแสดงออกว่าสนใจในผลงาน พูดคุยถึงเรื่องที่มีความสนใจเดียวกัน แสร้งทำตนว่าเป็นที่ปรึกษาผู้รับฟัง บ้างใช้ความอาวุโสปิดบังเจตนา หรือใช้เหยื่อล่ออย่างหน้าที่การงาน หลายครั้งเหลือเกินที่วิธีการนี้ถูกนำมาใช้เชื้อเชิญเหล่าผู้อายุยังน้อย ไม่ค่อยประสา และระรัวใจไปกับสังคมใหม่ เช่นเดียวกับฉันในอดีต
ชักจูงให้เปิดเผยข้อมูลส่วนตัว ล่อลวงให้มอบความไว้เนื้อเชื่อใจ และสุดท้าย กีดกันให้แปลกแยกจากกลุ่ม สร้างความรู้สึกด้อยค่า เพื่อให้อีกฝ่ายคิดว่าจำเป็นต้องพึ่งพาผู้กระทำ คือ เส้นทางที่นำไปสู่การล่วงละเมิดอย่างรอบคอบและมักเงียบงัน กระทั่งผู้ถูกกระทำอาจไม่ตระหนักว่าตนถูกล่วงละเมิดอยู่
ยิ่งไปกว่านั้น หากผู้ล่วงละเมิดเป็นบุคคลที่พอจะมีหน้ามีตาในวงการอยู่บ้าง หรือมีสายสัมพันธ์ใกล้ชิดกับผู้มีชื่อเสียงที่ถูกยอมรับนับถือในแวดวงเดียวกัน ยิ่งเป็นน้ำหนักที่กดทับไม่ให้ผู้ถูกกระทำกล้า เปิดปาก
ใช่ว่าจะไม่เข้าใจความรู้สึกอันเปล่งประกายของผู้ฝันใฝ่ถึงมิตรภาพ การยอมรับ และอนาคตในวงการ หากแต่สิ่งที่เกิดขึ้น ไม่ใช่ราคาที่จำเป็นต้องจ่าย เพื่อเสาะแสวงหาที่ทางของตนในแวดวงนี้
สถานะใหม่หลังผ่านพ้นวัยเรียน ฉันมีโอกาสผลิบานบนเส้นทางเดิมที่หมั่นแผ้วถาง ระหว่างนั้นฉันได้เห็นการเติบโตของผู้คนในแวดวงเดียวกัน เช่นเดียวกับเป็นพยานผ่านพบหลายเหตุการณ์ที่หลายคนหลีกเลี่ยงจะพูดถึง แทบไม่ต่างจากในอดีต น่าเสียดายว่าเส้นทางนี้ยังคงไม่ปลอดภัย ไม่ว่าสำหรับฉันหรือสำหรับใคร เพราะฉันเองไม่ได้เก่งกาจ ระมัดระวังตัวมากกว่า หรือฉลาดรู้ทันใคร ฉันเพียงแค่โชคดีมากพอเท่านั้น
อย่างไรก็ตาม เหตุการณ์ที่เกิดขึ้นเหล่านั้นไม่เคยเป็น ความผิดของผู้ถูกกระทำ และไม่ใช่เรื่องที่ควรจะถูกทำให้เป็นความ "ปกติ"
IV
ท่ามกลางกระแส ห อ ม ที่ท่วมท้น หลายข้อความสถานะวาบขึ้นบนหน้าจอที่อัปเดตตัวเองอัตโนมัติล่าสุดทุกสถานการณ์
“ถ้าเป็นรูปคนแล้วไปพิมพ์หอมเหิมอะไรนั่น มันก็แน่อยู่แล้วที่เขาจะรู้สึกไม่ดี”
“ปกติดมหน้าจอโทรศัพท์กันด้วยหรือไง ถึงรู้ว่าหอม?”
“ที่เขาโกรธก็เพราะใช้ในเชิงคุกคาม มาประชดว่าต่อไปคงพูดคำว่าต้นหอมไม่ได้นี่มันไร้สาระ”
ตัวอักษรสีน้ำเงินเน้นหนาที่พลิ้วผ่านในปรายตาเดียวล้วนเป็นชื่อบุคคลที่ฉันคุ้นตา ทั้งหมดอยู่ในแวดวงงานอดิเรก ความสนใจ และสายอาชีพเดียวกัน บ้างเพศชาย บ้างเพศหญิง บ้างเพศหลากหลาย และบ้างยังคงอยู่ระหว่างค้นหา
เฟมินิสต์ บางครั้งพวกเขาอาจถูกเรียกขานด้วยคำนี้
แม้ไม่ใช่ทุกคนจะจำกัดความตนเองด้วยศัพท์แสงดังว่า แต่ความเชื่อมั่นในแก่นความคิดเดียวกัน ย่อมนำพาไปสู่ข้อสรุปเดียวกันในท้ายที่สุดอย่างหลีกเลี่ยงไม่ได้
บ้างเป็นศิลปินที่สร้างสื่อสนับสนุนความเท่าเทียมและหลากหลายทางเพศนับแต่เริ่มก้าวเข้าสู่วิชาชีพ บ้างเพิ่งผ่านพ้นหรือยังคงอยู่ในวัยเรียนแต่มีความตระหนักรู้ บ้างเป็นนักสร้างสรรค์ที่ไม่เคยศึกษาเรื่องความเท่าเทียมทางเพศเชิงวิชาการมาก่อนแต่อย่างใด เพียงแค่ใช้ สามัญสำนึก เพื่อเข้าอกเข้าใจในสิ่งที่ผู้อื่นต้องเผชิญตลอดมาเท่านั้น
น่าแปลกใจ ข้อความสถานะที่แหวกธารความ ห อ ม ดังกล่าวถูกกด ถูกใจ รักเลย หรือ ว้าว โดยบางบุคคลที่เพิ่งสาดเททะเลความ ห อ ม ใส่หน้าจอห่างออกไปไม่กี่สถานะ อาจเป็นเพราะ ผู้ทวนกระแส เจ้าของสถานะที่พวกเขาเพิ่งมอบ ถูกใจ ให้ เป็นที่เคารพนับหน้าถือตาและมีชื่อเสียงในวงการ
ไม่ใช่ต้องการว่าจะพูดและสื่อสารอะไร แต่ขึ้นอยู่กับ ใครเป็นคนพูด เสียมากกว่า
ใช่จะไม่รับรู้ ว่าหลากหลาย ห อ ม บนหน้าจอโดยมากเป็นเพียงการ ปั่น ตามกระแสสังคม ซึ่งไม่ได้มีความมุ่งร้ายตามตัวอักษร ขณะเดียวกันฉันก็รู้ว่าผู้ที่มุ่งร้ายและฉวยโอกาสจากสถานการณ์มีอยู่จริง เมื่อผู้ที่พอจะคุ้นชินอยู่บ้างถูกส่งข้อความ ข่มขู่ และ ล่วงละเมิด ภายหลังแสดงความคิดเห็นทักท้วงกระแส ห อ ม
สำหรับหลายคนเพียงยั่วแหย่ให้เป็นเป้าหัวเราะน่าบันเทิงชั่วครั้งคราว แต่ปฏิเสธไม่ได้ว่ามีผู้ที่เคยแลกเปลี่ยนชีวิตกับเพื่อยืนยันในสิ่งเดียวกันนี้ครั้งแล้วครั้งเล่า เนิ่นนานเกินจะนับ กระนั้น จะยังมีผู้คนที่กล้าหาญเพียงพอจะลุกขึ้นต่อสู้ และยังมีผู้คนมากมายที่ตระหนัก และพร้อมเปิดปากพูด ไม่ว่าเมื่อไร หรือที่ไหน และเสียงดังกล่าวกำลังดังขึ้นทีละน้อย ไม่ว่าจะที่นี่ หรือจากที่ซึ่งไกลออกไป
ฉันจึงรู้ว่าฉันไม่ได้ยืนอยู่เพียงคนเดียว
ฉันยังมีความหวัง...
เชิงอรรถ
* ยั่วล้อกับขนบการตั้งชื่อนิยายประเภท Light novel อย่างไรก็ตาม คำศัพท์ว่า โอตาคุ เมื่อแรกเริ่มหยิบยืมมาใช้ในประเทศไทยได้มีข้อถกเถียงอย่างเข้มข้นในแวดวงผู้ชื่นชอบ การ์ตูน อนิเมะ และเกมของญี่ปุ่น เนื่องจากภาพลักษณ์เชิงลบของคำ จนเกิดกระแสต่อต้านไม่สนับสนุนให้ใช้คำดังกล่าว แต่เมื่อบริบทของสังคมเปลี่ยนแปลง ปัจจุบันคำนี้ได้ถูกใช้อย่างสามัญโดยไม่ยึดกับภาพจำเชิงลบ
อ้างอิง
** CLAMP, ชมรมนักสืบ CLAMP เล่ม 1, ห.ส.น. วิบูลย์กิจการพิมพ์, พิมพ์ครั้งที่ 1 สิงหาคม 2540
*** Jason Thompson, Manga: The Complete Guide, Del Rey, First publication 2007
